Start dla młodych, czy może meta dla JST?

W piątek (12.07) bez poprawek została przyjęta przez Senat ustawa o z zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Nowela wprowadza, zapowiadane od kilku miesięcy przez rząd, wyłączenie z opodatkowania dochodów osób do 26 roku życia, które nie przekraczają 85 528 zł.

Dodatkowe konsekwencje nowelizacji

Oprócz zmian wynikających bezpośrednio z ustawy nowe przepisy zapewne istotnie będą oddziaływać również na podmioty, o których się nie wspomina wprost w tekście aktu. Mowa tu o jednostkach samorządu terytorialnego (JST) oraz o przedsiębiorcach (płatnikach podatku dochodowego z tytułu wypłacanego wynagrodzenia). Ci ostatni korzystają z wyspecjalizowanych programów informatycznych do odprowadzania zaliczek na poczet podatku i obliczania pensji pracowników. Ustawa bez wątpienia negatywnie wpłynie na ich funkcjonowanie, z uwagi na fakt zmniejszenia dochodów samorządów oraz wymusi na przedsiębiorcach szybką inwestycję w aktualizację dotychczasowych oprogramowań.

Uszczuplenie budżetów samorządów

Według OSR (ocena skutków regulacji) w wyniku powyższej zmiany JST nie otrzymają łącznie 1,138 mld zł. Zdaniem Zygmunta Frankiewicza, szefa Związku Miasto Polskich, będzie to jeden z powodów ograniczenia inwestycji w dużej ilości gmin [1].

Strona rządowa swoją decyzję argumentuje zwiększającymi się wpływami z podatku PIT, które w 2018 były o prawie 14% większe w porównaniu do 2017, a o 33% większe w porównaniu do 2015 roku. Powyżej wykazany wzrost przychodów miałby zapełnić lukę wywołaną brakiem dochodów z podatku dochodowego od osób młodych.

Trzeba jednak zwrócić uwagę, że w ciągu ostatnich trzech lat oprócz wypływów JST wzrosły też wydatki na wykonanie zadań własnych. Jest to głównie spowodowane wzrostem cen usług budowlanych, drogowych oraz materiałów [2], ale równocześnie rozchodami związanymi z niedoszacowaniem przez rząd kosztów zmiany w systemie oświaty i waloryzacją pensji nauczycieli [3].

Równie ważnym problemem jest wejście w życie zmian w momencie, gdy budżety samorządów są już od dłuższego czasu uchwalone i realizowane. Odebranie im pieniędzy na tym etapie spowoduje potrzebę zadłużenia się w celu spłaty zaciągniętych zobowiązań.

Patrząc na powyższe konsekwencje nasuwa się pytanie, czy straty JST zostaną zrekompensowane? Otóż ustawa w żaden sposób tego nie przewiduje, co stawia budżety lokalne w o wiele gorszej sytuacji niż budżet centralny, który jest w stanie przyszłe deficyty powetować sobie ze zwiększonych wpływów z VAT i akcyzy, które będą wynikiem wzrostu nakładów przeznaczanych przez podatników na zakup towarów i usług.

Pomimo niedoborów finansowych samorządy wciąż będą wykonywać swoje najważniejsze zadania, ale rozwój lokalny zostanie spowolniony, a w niektórych miejscach być może zatrzymany, co bezpośrednio przełoży się, na jakość naszego życia w sferze lokalnej.

Niezaplanowane wydatki przedsiębiorców

Małe, średnie i duże przedsiębiorstwa dla wypełnienia obowiązków płatnika wspierają się – co chyba nikogo już nie dziwi – dedykowanych programów informatycznych. Z powodu krótkiego vacatio legis – przedsiębiorcom, na przystosowanie lub zmianę powyższych systemów, pozostawione niezwykle mało czasu. Nadto zostali oni narażeni na nieplanowane wydatki, których wielkość zapewne będzie wzrastała wraz z ilością pracowników.

Według OSR do ustawy – wprowadzenie ulgi na młodych nie spowoduje wysokich nakładów pieniężnych, ponieważ przedsiębiorcy nie są zmuszeni do zakupu nowych urządzeń czy oprogramowań, a modyfikacja dotychczasowych nie wygeneruje ponadstandardowych kosztów. Niestety, nie jest to prawda. W wyniku zmian firmy będą musiały złożyć zamówienia w swoich działach IT albo u dostawców usług, aby te przygotowały aktualizacje systemów, co zmusi przedsiębiorców do nieujętych w budżecie na dany rok wydatków.

Niewątpliwie będzie to czynność czasochłonna i uciążliwa, ponieważ każdy pracownik zostanie objęty zwolnieniem do dnia ukończenia 26 roku życia, a nie do końca roku podatkowego.

Kolejnym problemem dla przedsiębiorstw jest wprowadzenie nowelizacji w okresie urlopowym, kiedy wielu pracowników potrzebnych do wykonania aktualizacji programu może znajdować się na urlopach. Prawdopodobnym jest, że wywoła to potrzebę zatrudnienia zastępców, którzy również będą generować dodatkowe koszty.

W wyniku pośpiechu, do jakiego zostaną zmuszeni przedsiębiorcy, może dojść do pomyłek w systemach, a w ich wyniku do problemów finansowych po stronie pracodawców.

Wątpliwości natury konstytucyjnej

Wprowadzenie zmian w takim zakresie musi budzić wątpliwości natury konstytucyjnej. Na ten problem zapewne przyjdzie odpowiedzieć TK, albowiem wcześniej lub później nowelizacja trafi do sądu konstytucyjnego.

Wątpliwości wynikają z tego, że zgodnie z orzecznictwem TK zmiany w podatku dochodowym nie powinny zaskakiwać podatnika w trakcie roku podatkowego. Czy ta zasada zostanie powtórzona przez TK w odniesieniu do JST oraz płatników? Zobaczymy.

Inny rodzaj wątpliwości tyczy się tego, czy wprowadzenie ulgi pozostaje w zgodzie z zasadą równości i niedyskryminowania podmiotów prawa, które to zasady wynikają z Konstytucji (art. 32 Konstytucji i art. 2 tejże). A co zasadą powszechności opodatkowania? Dlaczego wiek ma być kryterium decydującym o przyznaniu ulgi? Dlaczego podatnicy w wieku do 26 roku życia, osiągający dochody z innych źródeł aniżeli stosunek pracy (np. przedsiębiorcy) – nie mogą cieszyć się takim samym zwolnieniem przedmiotowym.

Podsumowanie

Spoglądając na powyższą sytuację, rzuca się w oczy pośpiech, w jakim została uchwalona omawiana ustawa. Parlament nie dał sobie, ani obywatelom czasu na przemyślenie nowelizacji. O skutkach tej regulacji w aspekcie długookresowym – nikt się nie pochylił. Krótki okres między rozpoczęciem obowiązywania a wejściem w życie nie daje możliwości przystosowania się podmiotom, które znajdą się w zakresie oddziaływania zmian. Najprawdopodobniej będziemy świadkiem sytuacji, w której część podmiotów upora się z powstałym problemem, a z kolei reszta będzie musiała szukać zewnętrznej pomocy finansowej np. w postaci kredytu.

Przypisy:

[1] Artykuł Forbes z dnia 11 lipca 2019 roku

[2] Artykuł Business Insinder Polska z 10.07.2019

[3] Wypowiedź Marka Wójcika, pełnomocnika ds. legislacji w ZMP

Autor: Maciej Szmigiel

Korekta techniczna i merytoryczna: Rafał Walterowicz