Kto ponosi koszty postępowania kasacyjnego ?

PIT: Przychody z nieujawnionych źródeł: Kto – zdaniem NSA – ponosi koszty postępowania kasacyjnego ?

Wyrokiem z dn. 14.11.2013 r. (II FSK 2529/12) NSA rozstrzygnął dwie kwestie. Jedną natury procesowej, a ściślej odnoszącą się do kosztów postępowania kasacyjnego. Druga kwestia odnosi się natomiast do skutków wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dn. 18.07.2013 r. w sprawie nieujawnionych źródeł (SK 18/09).

Przypomnijmy, że wyrokiem tym TK orzekł m.in. o niezgodności m.in. art. 20 ust. 3 PdofU, w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 1998 r. do 31 grudnia 2006 r., z art. 2 w zw. z art. 64 ust. 1 Konstytucji.

Sentencja wyroku TK została opublikowana w Dz.U. nr 985 z dn. 27.08.2013 r. Konsekwencją tej publikacji było zatem to, że podatnicy mieli obowiązek złożenia wniosku o wznowienie postępowania podatkowego do dnia 27.09.2013 r.

Większych dylematów nie mieli ci z podatników, których sprawy, bądź w ogóle nie zawisły przed sądem administracyjnym, bądź ich sprawy zostały już prawomocnie przez sądy administracyjne zakończone.

Pewną trudność mieli natomiast ci z podatników, których sprawy czekały i czekają nadal na rozstrzygnięcie w sądzie administracyjnym. Ci właśnie podatnicy mogli się zastanawiać nad sensem złożenia wniosku o wznowienie postępowania podatkowego na podstawie art. 240 § 1 pkt 8 Ordynacji podatkowej. W zasadzie jednolite dotychczas orzecznictwo organów podatkowych oraz m.in. NSA, stało na stanowisku, że nie jest dopuszczalne skuteczne wznowienie postępowania podatkowego, jeżeli postępowanie sądowo-administracyjne nie zostało jeszcze zakończone (np. wyrok NSA z 24.01.2007 r., I FSK 1259/06).

Po wyroku TK w sprawie nieujawnionych źródeł – praktyka uległa zmianie. Nie łudźmy się – bo na korzyść fiskusa. Otóż po pierwsze – organy podatkowe, pomimo toczących się spraw w sądach administracyjnych, w zasadzie gremialnie wznawiają postępowania. Niestety wczorajszy wyrok NSA pokazał złe oblicze tej praktyki. Izby Skarbowe informują bowiem sądy o złożonych wnioskach i wszczętych postępowaniach wznowieniowych.  Wczorajszym wyrokiem NSA wprawdzie uchylił wyrok WSA w Poznaniu (I SA/Po 465/12), ale jednocześnie – na mocy art. 207 § 2 Ppsa – NSA odstąpił od zasądzenia zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego w całości.

W ustnych motywach swojego uzasadnienia – NSA nie przedstawił przyczyn dla których uznał, że należało odstąpić od zasądzania od Dyrektora Izby Skarbowej kosztów postępowania kasacyjnego. Jak wskazuje art. 207 § 2 Ppsa – sąd czyni to w „przypadkach szczególnie uzasadnionych”. Dla mnie nie ma wątpliwości, że Dyrektor Izby Skarbowej przegrał spór podatkowy przed NSA. Nie ma dla mnie także wątpliwości, że w stanie prawnym i faktycznym przedmiotowej  sprawy w żaden sposób nie  można mówić, że wystąpił „szczególnie uzasadniony przypadek”. Ani fakt złożenia wniosku o wznowienie postępowania mimo toczącego się sporu przed sądem administracyjnym, ani fakt, że TK orzekł o niezgodności z Konstytucją art. 20 ust. 3 PdofU – nie dają podstaw dla uznania, że wystąpił „szczególnie uzasadniony przypadek”. Trudno powstrzymać się przed konstatacją, że jedynym uzasadnieniem stała się konieczność dbałości o interes Skarbu Państwa. W moim przekonaniu takie podejście NSA nie buduje jednak zaufania obywateli m.in. do wymiaru sprawiedliwości (vide: art. 2 Konstytucji).

Konkludując należy zatem pochwalić, iż NSA uchylił samo rozstrzygnięcie. Skład orzekający w niniejszej sprawie opowiedział się zatem za koncepcją korzystnego ujęcia skutków wyroku TK, gdy idzie o problematyczne zagadnienie ich intertemporalności. Tym samym skład orzekający w niniejszej sprawie nie opowiedział się za niekorzystną dla podatników koncepcją zaakceptowaną min. przez WSA w Gliwicach (wyrok z 22.07.2013 r., I SA/Gl 984/12) oraz przez jeden ze składów NSA (wyroki z dn. 17.10.2013 r., II FSK 2322/11, 2426/11, 2598/11).

Niezrozumiałe jest natomiast to, dlaczego kosztami postępowania kasacyjnego de facto został obciążony podatnik, który wygrał spór podatkowy przed NSA i który de facto cały czas bronił się przed stosowaniem przez organy podatkowe niekonstytucyjnych przepisów ustawy podatkowej. Efekt jest zatem taki, iż ostatecznie kosztami postępowania kasacyjnego NSA obciążył podatnika.

Tak na marginesie należy wspomnieć, że w dn. 14.11.2013 r. NSA wydał kilkadziesiąt wyroków, którymi uchylono wyroki sądów administracyjnych. We wszystkich tych sprawach NSA odstąpił od zasądzenia kosztów postępowania kasacyjnego (np. II FSK 2978/11, II FSK 154/12, II FSK 1645/12, II FSK 1675/12, II FSK 1666/12, II FSK 1793/12, II FSK 2074/12, II FSK 2099/12, II FSK 2100/12, etc…).