D. Z. była nieślubnym dzieckiem A.P. Mieszkała wraz z matką niedaleko ojca. Jednakże A.P. nigdy nie uznał swojej córki. Dobrowolnie nie łożył na jej utrzymanie, pomimo, że jej sytuacja materialna była bardzo ciężka. Obowiązek alimentacyjny wobec D.Z. został ustalony na drodze sądowej.
A.P. wraz z żoną był właścicielem nieruchomości o powierzchni 10,77 ha, której częścią składową były zabudowania mieszkalno-gospodarcze. W 1993 r. wraz z żoną darował przedmiotową nieruchomość na rzecz trójki swoich dzieci, pochodzących z małżeństwa. Matka D.Z. wystąpiła wówczas o uznanie darowizny za bezskuteczną w odniesieniu do ciążącego na ojcu obowiązku alimentacyjnego wobec córki. Powództwo zostało uwzględnione.
07.08.2004 r. zmarł A.P. Nie pozostawił testamentu. D.Z. miała wówczas 17 lat i o śmierci ojca dowiedziała się zaraz po jego zgonie. Była obecna na pogrzebie.
W 2010 r. wydano postanowienie w przedmiocie stwierdzenia nabycia spadku po A.P.
11.02.2011 r. D.Z. zainicjowała postępowanie o dział spadku po zamarłym ojcu. Jednakże zostało ono umorzone z uwagi na brak majątku, który mógłby być przedmiotem podziału. A.P. za życia rozporządził bowiem całym swoim majątkiem.
D.Z. pozwała więc swoje rodzeństwo o zapłatę należnego jej zachowku po zmarłym ojcu. Sąd I instancji stwierdził, że powódce przysługuje zachowek, jednakże oddalił powództwo z uwagi na upływ terminu przedawnienia. Wskazał, że w przypadku roszczenia o zachowek po zmarłym A.P. obowiązuje 3 – letni termin przedawnienia (zgodnie ze stanem prawnym sprzed zmianą Kodeksu cywilnego ustawą z dnia 18.03.2011 r.).
Powódka złożyła apelację, w której zarzuciła m. in. naruszenie art. 5 K.c. oraz art. 1007 § 2 K.c. Argumentowała, że w zaistniałym stanie faktycznym zgłoszony przez pozwanych zarzut przedawnienia stanowi nadużycie prawa podmiotowego. A.P. nigdy bowiem nie zaakceptował córki, uchylał się od obowiązku alimentacyjnego mając świadomość, że jej sytuacja materialna była znacznie gorsza niż jego. Ponadto powódka podniosła, że bieg przedawnienia roszczenia o zachowek należy liczyć od dnia 03.09.2010 r. (czyli od stwierdzenia nabycia spadku po zmarłym A.P.).
Sąd II podzielił stanowisko SO. Wskazał, że prawidłowo ustalono 3-letni okres przedawnienia dla roszczenia o zachowek po zmarłym A.P. Zgodnie z brzmieniem art. 1007 § 1 K.c. sprzed nowelizacji, roszczenie o zachowek przedawnia się z upływem 3 lat od dnia ogłoszenia testamentu. Wątpliwości co do początkowego biegu terminu przedawnienia roszczenia o zachowek dotyczą sytuacji, gdy uprawnionym do zachowku jest spadkobierca ustawowy z uwagi na poczynione przez spadkodawcę darowizny. Ustawa bowiem nie reguluje wprost sytuacji, w której roszczenia o zachowek dochodzi powołany do dziedziczenia spadkobierca. W orzecznictwie SN przyjmuje się, że znajdzie wówczas zastosowanie w drodze analogii art. 1007 § 2 K.c. W związku z tym, bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się z dniem otwarcia spadku.
Mając na uwadze powyższe, Sąd uznał, że bieg terminu przedawnienia rozpoczął się w momencie otwarcia spadku, tj. 07.08.2004 r. i upłynął z dniem 07.08.2004 r., a więc ponad 4 lata przed datą wytoczenia powództwa. Wskazał, że wydanie postanowienia w przedmiocie nabycia spadku nie rozpoczyna biegu przedawnienia. Orzeczenie spadkowe nie stanowi bowiem prejudykatu dla sprawy o zachowek Jeżeli prawa do spadku nie zostały stwierdzone orzeczeniem, Sąd orzekając sprawę o zachowek ustala krąg spadkobierców jako przesłankę rozstrzygnięcia.
Sąd jednocześnie wskazał, że w niektórych sytuacjach termin przedawnienia roszczenia o zachowek może biec od stwierdzenia nabycia spadku, ale są to przypadki szczególne (np. gdy zachodzi niepewność co do podstaw dziedziczenia). Jednakże w niniejszej sprawie nie pojawiły się szczególne okoliczności. Powódka wiedziała o śmierci ojca. Była na jego pogrzebie. Ponadto miała świadomość o dokonanych darowiznach (wystąpiła z powództwem o uznanie ich bezskutecznych względem niej). Ponadto wiedziała, że należy do kręgu spadkobierców ustawowych i nie miała żadnych podejrzeń czy informacji odnośnie ewentualnego testamentu.
Ponadto Sąd podkreślił, że dla biegu przedawnienia nie miało znaczenia, ze powódka w momencie otwarcia spadku była niepełnoletnia, gdyż swoje uprawnienia mogła realizować przez przedstawiciela ustawowego. W momencie śmierci ojca ukończyła 17 lat, a więc powinna mieć dostateczne rozeznanie w sytuacji życiowej. Zgodnie z art. 121 K.c. brak pełnej zdolności do czynności prawnej ma znaczenie dla biegu terminu przedawnienia w przypadku roszczeń przeciwko rodzicom oraz osobom sprawującym opiekę lub kuratelę.
W związku z powyższym, sąd II instancji oddalił apelację powódki (wyrok SA w Krakowie z dnia 16.12.2015 r., sygn. akt I ACa 1295/14).
Katarzyna Matuszczak
aplikant radcowski
Zostaw komentarz
You must be logged in to post a comment.