Brak słońca naruszeniem dóbr osobistych

Ograniczenie promieni słonecznych może stanowić naruszenie dóbr osobistych (wyrok SA w Białymstoku z 11.12.2014 r., sygn. akt I ACa 593/14)

Pomiędzy A.H. a małżonkami E.H. i L.H. wielokrotnie dochodziło do konfliktów sąsiedzkich, które m. in. wiązały się z prowadzoną przez małżonków H. stadniną koni. Trzymanie przez nich zwierząt na nieruchomości wiązało się z wieloma niedogodnościami dla sąsiadów. E.H. oraz L.H. na swojej działce postawili konstrukcję drewnianą, która zasłaniała kuchenne okno A.H. Sprawa trafiła do sądu, jednakże w trakcie postępowania zawarto ugodę sądową. Małżonkowie zobowiązali się wówczas do usunięcia spornej konstrukcji drewnianej, posadowionej przed oknami A.H. Jednakże po usunięciu konstrukcji, w jej miejsce E.H. i L.H. ustawili przyczepę do przewozu koni. Zasłoniła ona niemal całkowicie dostęp do promieni słonecznych przez okna kuchenne A.H.

A.H. w pozwie skierowanym przeciwko E.H. i L.H. wniosła o zobowiązanie ich do usunięcia przedmiotowej przyczepy do przewozu koni oraz niezasłaniania okna kuchennego w przyszłości. Ponadto wniosła o zasądzenie na jej rzecz 2.000,00 zł tytułem zadośćuczynienia za naruszenie dobra osobistego w postaci prawa do swobodnego korzystania z mieszkania i jego nietykalności. W trakcie postępowania powódka cofnęła pozew w zakresie usunięcia przyczepy, gdyż została ona przestawiona w inne miejsce.

Sąd I instancji zasądził solidarnie od pozwanych na rzecz powódki kwotę 2.000,00 zł tytułem zadośćuczynienia oraz umorzył postępowanie w pozostałym zakresie.

Pozwani zaskarżyli powyższy wyrok. Zarzucili m. in. naruszenie art. 23 K.c. poprzez błędną jego wykładnię i bezzasadne przyjęcie, że naruszone zostały dobra osobiste powódki. Twierdzili, że zasłonięcie okna mieszkania stanowi ograniczenie możliwości korzystania z rzeczy i nie stanowi naruszenia dobra osobistego. W związku z tym, właściwym trybem dochodzenia roszczeń powódki są przepisy o ochronie własności. Ponadto zarzucili, że ocena,  czy zostały naruszone dobra osobiste powinna opierać się na kryteriach obiektywnych, a nie subiektywnych odczuciach powódki i jej indywidualnej wrażliwości. Podnosili również, że ich działania nie miały charakteru bezprawnego.

SA oddalił apelację pozwanych. Podzielił stanowisko sądu I instancji. Ustawienie przez pozwanych przyczepy, bezpośrednio przed oknem kuchennym powódki, było działaniem bezprawnym. Takie działanie ponad przeciętną miarę zakłócało korzystanie z nieruchomości powódki, gdyż przyczepa niemal całkowicie zasłaniała okno kuchenne i uniemożliwiała dostęp do promieni słonecznych. Zgodnie z art. 144 K.c. właściciel nieruchomości powinien przy wykonywaniu swojego prawa powstrzymać się od działań, które by zakłócały korzystanie z nieruchomości sąsiednich ponad przeciętną miarę, wynikającą ze społeczno-gospodarczego przeznaczenia nieruchomości i stosunków miejscowych.

Ponadto SA zauważył, że negatywne oddziaływanie na nieruchomość sąsiednią może przybrać postać immisji pośrednich i bezpośrednich. W przypadku tych pierwszych mogą one mieć formę zarówno immisji materialnych jak i niematerialnych. Istotą immisji niematerialnych jest negatywne oddziaływanie na sferę psychiczną właściciela nieruchomości sąsiedniej, poczucia bezpieczeństwa czy też estetyki. W przypadku negatywnego oddziaływania przez właściciela nieruchomości sąsiedniej w inny sposób niż poprzez bezpośrednie naruszenie prawa własności, właścicielowi przysługuje ochrona na podstawie art. 144 w zw. z art. 222 § 2 K.c. Prawnorzeczowa ochrona ma również zastosowanie w przypadku immisji niematerialnych. SA wskazał, że ochrona właściciela przed oddziaływaniem skierowanym na sferę fizyczną czy też psychiczną jest związana z rzeczą i pozostaje w systemie prawa rzeczowego. Immisje niematerialne będące skutkiem korzystania z nieruchomości sąsiedniej, pośrednio oddziałują także na dobra osobiste właściciela lub osoby korzystającej z nieruchomości sąsiedniej. W takich sytuacjach możliwa jest ochrona dóbr osobistych poprzez żądanie zaniechania immisji na podstawie art. 24 K.c. Nie można zatem wykluczyć, że hipotezy art. 24 K.c. oraz art. 144 w zw. z art. 222 § 2 K.c. będą się krzyżować. Z kolei w przypadku rzeczywistego zbiegu roszczeń, wybór  przysługuje stronie dochodzącej ochrony swoich praw.

SA wskazał ponadto, że doszło do naruszenia dóbr osobistych powódki przy zastosowaniu kryteriów obiektywnych. Doświadczenie życiowe „przeciętnego człowieka” wskazuje, jak ważną kwestią jest dostęp w pomieszczeniach mieszkalnych do światła słonecznego. Ponadto brak światła słonecznego negatywnie wpływa na samopoczucie oraz zdrowie fizyczne.